Ekonominin dumansız milyar dolarlık fabrikaları yolda...

HABER-ARTİN ŞİRİNPINAR

Asırlık şirketlerin yerini, 5-10 yıllık geçmişi olan teknoloji devleri alıyor


Dünyanın dev sanayi kuruluşları, finans kurumları ve köklü holdingleri, milyar dolarlık şirket değerlerine ulaşabilmek için onlarca yıl harcadı ve milyarlarca lira yatırım yaptılar. Onbinlerce insanı istihdam ettiler. Holding yönetimleri ikinci, üçüncü nesillere geçti. İnsanlar, bu şirketlerde bir ömür geçirip emekli oldular. Yerlerine yenileri geldi. İnternet çağıyla başlayan, akıllı telefonlar ve uygulamalarıyla bambaşka bir boyut kazanan dijital dönüşüm ise, ekonomiyi, sosyal hayatı, iş yapma tarzlarımızı kökten değiştiriyor. Artık hiçbir şey bildiğimiz gibi değil. Pandemi süreciyle “Yeni Normal” adlı yepyeni bir kavram bile hayatımıza girdi.
Dünyanın en değerli 100 markasının büyük çoğunluğunun 20 yıllık geçmişi dahi olmayan teknoloji firmaları olduğunun altını çizen TTT Global Group Yönetim Kurulu Başkanı Dr. Akın Arslan, şunları söyledi:
“Microsoft, Amazon, Apple, Google gibi markaların Pazar değerleri 1 trilyon doların üzerindedir. Dünyada ise, her yıl 10 yıllık geçmişi olmayan 100’ün üzerinde yeni teknoloji şirketi milyar dolarlık (unicorn) değere ulaşıyor. Unicorn olan şirketlerin yaklaşık %27’sinin 5 yıllık geçmişi dahi bulunmuyor. Bu süre, her geçen gün daralıyor. Çalışan sayısı 100  kişi bile olmayan, çok sayıda milyar dolarlık şirket bulunuyor. En fazla unicorn, ABD’den çıkıyor. Avrupa Birliği de, teknoloji yatırımlarını ve Startup’ları desteklemek için her yıl milyarlarca Euro destek ayırıyor. İngiltere, Hollanda, Fransa, Almanya gibi ülkeler, geleceği parlak teknoloji startup’larını bünyeye çekmek için ayrıcalıklı teknoloji bölgeleri kuruyorlar. İsrail’de startup’lara yılda 5 milyar doların üzerinde yatırım yapılıyor” dedi.

Türkiyede ilk 4’te, Peak Games, Tırport, Getir ve Trendyol yer alıyor

Dünyada şirketlerin, yatırımcıların ve yatırım fonlarının çok sayıda algoritma ve kriter ile sıralandığı Global Crunchbase endeksleri hakkında bilgiler veren Dr. Akın Arslan, şunları kaydetti:
“Crunchbase Türkiye sıralamasının zirvesinde ABD’li Zynga’ya 1.8 Milyar dolara satılan Peak Games bulunuyor. İkinci sırada, Avrupa’nın ilk 3 lojistik teknolojisi arasında yer almayı başaran, arttırılmış zekayla güçlendirilmiş lojistik operasyon yönetimi platformu kuran Tırport yer alıyor. Tırport’u, Getir ve Trendyol takip ediyor. Özellikle, birçok teknoloji gurusu, lojistik sektörünün önümüzdeki 5 yıl içinde dijital dönüşümün en yoğun yaşanacağı sektör olarak belirtiyor. Coyote, Convoy, Project44, NextTrucking, Flexport, Manhang, Delhivery, Rivigo, Blackbuck gibi lojistik teknolojilerinin milyar dolarlık şirketlere dönüştüğü pazarda, onları Brezilya’dan CargoX, Almanya’dan Sennder ve Forto, Türkiye’den Tırport, İspanya’dan OnTruck, ABD’den Fourkites takip ediyor. Startup’larla fikirler teknolojiye, teknolojiler yeni yaşam tarzını kolaylaştıran değerlere dönüşüyor. Bu değerler de inovasyonları, erişebildikleri kitleler, kazandırdıkları alışkanlıklar ve ürettikleri gelirlerle hızla milyar dolarlık varlıklara dönüşebiliyor” diye konuştu.

Türkiye’de, startup’lara yerli yatırım kültürü henüz tam olarak oluşmadı

Türkiye’de startup’lar için yerli yatırım kültürünün henüz oluşmadığına dikkat çeken Dr. Akın Arslan, konuşmasına şöyle devam etti:
“Ülkemizde 2019 yılında melek yatırımcılar ve ağlar 41 girişime toplam 101 milyon dolarlık yatırım yaptı ve bu rakam Türkiye gibi 800 milyar dolarlık bir ekonomide, henüz çok sembolik kalıyor ve aslında hızla katlanması gerekiyor. Startups.watch verilerine göre, girişim sermayesi fonları ve melek yatırımcılar, dünyadaki girişimlere ise 2019’da 294 milyar dolar yatırdı. ABD’deki girişimler 124 milyar dolarlık yatırım alırken, Çin’deki girişimler 53 milyar dolar, Hindistan’daki girişimler ise 16 milyar dolarlık yatırım aldı. Nitekim önümüzdeki dönemde, dünyanın dört bir yanından Türk startup’lara yatırımlar gelmeye devam edecektir. Peak Games yatırımı, startup dünyasını tetikleyecektir. 2020 ile birlikte girişimlere yapılan yatırımlar yeniden yükselişe geçmiştir. 2020’nin büyük yatırımların yılı olabileceği, 2021 ve 2022’de Türkiye’den 5-10 bandında unicorn çıkabileceği beklenmelidir. Bu süreçte, konum-tabanlı pazaryeri uygulamaları, gömülü akıllı teknolojiler, yapay zeka destekli sağlık çözümleri, akıllı lojistik yönetim teknolojileri ön plana çıkacaktır” şeklinde konuştu.

Türkiye’deki startup’ların unicorn yolculuğu

*1998 yılında kurulan, Türkiye’nin en köklü ve en değerli e-ticaret devi Hepsiburada pandemi döneminde cirosunu en çok arttıranlar arasındadır. 2015 yılında Abraaj fonuna 400 Milyon dolar değerlemeden %25 hissesini satan grubun muhtemel değeri milyar doların üzerindedir.

*Türkiye’nin en büyük elektronik ticaret ve ilan platformu olan sahibinden 2000 yılında hayata geçti. Ayda 45 milyonun üzerinde kullanıcısı bulunan bu yenilikçi şirkette 600’ün üzerinde kişi çalışıyor. Bugüne kadar kendi büyümeyi tercih eden ve yatırım almayan grubun değeri, dünyadaki emsalleriyle kıyaslandığında birkaç milyar dolar seviyesindedir.

*2011 yılında Türkiye’yi heyecanlandıran satışlardan birisi, 2001 yılında kurulan e-ticaret sitesi Gittigidiyor’un global e-ticaret devi eBay’a 217.5 milyon dolara satılmasıydı. Herkesin dikkati Gittigiyor’a ve ekibine odaklanmıştı.

*2011 yılında MIH Allegro B.V, Türkiye’nin ilk kişiselleştirilmiş e-ticaret sitesi ve aplikasyonu olan Markafoni’nin %71.2’sini 200 Milyon dolara satın aldı ve kısa süre içinde tamamına sahip olmuştu. 

*2001’de kurulan Yemeksepeti.com, bu çıtayı çok daha yukarı taşıdı. Alman Delivery Hero’ya 2015 yılında 589 Milyon dolar gibi oldukça iyi bir fiyata satıldı. Yemeksepeti’nin bu değerlere satılması özellikle gençleri heyecanlandırdı. Çok sayıda teknoloji startup’ı kurulmaya ve hayata geçmeye başladı.

*Türkiye’de resmi olarak ilk milyar dolarlık şirket satışı 2018’de Trendyol oldu. Çin’in en büyük e-ticaret devi Alibaba, Trendyol’un %75’ine 728 milyon dolar ödedi.

*2015 yılında hayata geçen, şehir merkezlerine kurduğu dağıtım ağıyla yüzlerce ürünü evlere 5-10 dakika içinde getirme iddiasında bulunan Getir, Silikon Vadisi’nin önde gelen ABD’li yatırımcılarından Michael Moritz’ten 25 milyon dolar Seri A yatırımı aldı. Getir, bu yatırım turunda toplam 38 milyon dolar topladı.

*2020 yılında, 100 kişilik Türk mobil oyun şirketi Peak Games’in 1.8 Milyar Dolara ABD’li oyun devi Zynga’ya satılması dünyada dikkatleri Türkiye’ye çevirdi.